Нумаях пулмасть Елчӗк районӗнчи Патреккелти тӗп пӗлӳ паракан шкула Белоруҫрен парне килсе ҫитнӗ. Хӑй тӗллӗн мар-ха. Ӑна асӑннӑ тӑрӑхра пурӑнакан Миллинсен ҫемйи илсе килнӗ.
Зинаида Ивановнӑпа Борис Николаевич Миллинсем хӑй вӑхӑтӗнче асӑннӑ шкулта пӗлӳ пухнӑ. Халӗ вӗсем тӑван кӗтесре инҫетре пурӑнаҫҫӗ. Хастарсем Белоруҫри чӑвашсем хушшинче хастарлӑхпа палӑраҫҫӗ. Унта вӗсем «Шупашкар» элчелӗх пайташӗсем шутланаҫҫӗ.
Ачалӑхӑн пӗр пайӗ иртнӗ вӗренӳ заведенине вӗсем «Сокровища русского искусства», «Энциклопедии тайн и загадок Вселенной», «История России», «Школьная библиотека», «Библиотека путешествий», «Новая школьная библиотека» серинчи кӗнекесене, сӑмахсарсене, энциклопедисене тата вырӑс тата хальхи вӑхӑтри ҫыравҫӑсен хайлавӗсене илсе килнӗ. Уҫӑ кӑмӑллӑ ҫемьене пула шкулти вулавӑш 48 кӗнекепе пуянланнӑ.
Республикӑра апат-ҫимӗҫ хакӗ сасартӑк хакланнишӗн хӑш-пӗр ертӳҫӗсем ӗҫ вырӑнӗсӗр юлма пултараҫҫӗ. Ҫакӑн пек асӑрхаттарнӑ республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев республика правительствин паянхи ларӑвӗнче. Унта пурӑнма кирлӗ чи пӗчӗк виҫе епле пулмаллине сӳтсе явнӑ.
Кӑҫалхи иккӗмӗш кварталта асӑннӑ виҫе пӗрремӗш кварталтинчен 7,7 процент хӑпарса 6968 тенкӗпе танлашнӑ. Вӑй питтисен вӑл — 7402 тенкӗ, пенсионерсен — 5689 тенкӗ, ачасен — 6980 тенкӗ.
Республикӑн Сывлӑх сыхлав тата социаллӑ аталну министерстви апат-ҫимӗҫ туянса тӑкакланнин виҫи 213 тенкӗ ӳснӗ имӗш. Ҫӗрулми хакӗ, сӑмахран, 6 тенкӗ те 33 пус хакланнӑ, ҫавна пула тӑкакасем 40 тенкӗ те 55 пуса ҫити хӑпарнӑ пулать. Пахчаҫимӗҫ тӑкакӗ 83 тенкӗ те 17 пус хӑпарнӑ, аш-какай илме 56 тенкӗ те 52 тенкӗ ытларах кӑларса хума тивет иккен, улма-ҫырла валли — 15 тенке яхӑн, сӗт-турӑхшӑн — 10 тенкӗ те 52 пус. Ҫӑмарта, пулӑ, тип ҫу кӑштах йӳнелнине кура вӗсене туянса тӑкакланнин виҫи 11 тенкӗ те 8 пуслӑх сахалланнӑ пулать.
Канцеляри, медицина таварӗ, строительство материалӗ хакланнине пула апат-ҫимӗҫ мар хаксемшӗн те ытларах кӑларса хума тивет.
Ҫурлан пӗр кунӗнче Елчӗкри культурӑпа кану центрне Раҫҫей тата чӑваш эстрадин «ҫӑлтӑрӗсем» пуҫтарӑннӑ. Вӗсен хушшинче Алла Пугачева та, Филипп Киркоров та, хӑй вӑхӑтӗнче Евровиденире ҫӗнтернӗ Дима Билан та тата ыттисем пуҫтарӑннӑ. Анчах вӗсем чӑн-чӑн артистсем мар, вӗсене евӗрлекенсем пулнӑ. Районти тӗрлӗ клубран пухӑннӑскерсем «Один в один» шоу-концерт кӑтартнӑ.
Уява канӑва йӗркелес енӗпе ӗҫлекен методист Марина Кузьмина Алла Пугачеван «Эй, вы там» юррипе пуҫланӑ. Ун хыҫҫӑн сцена ҫине Натали (ӑна Екатерина Цыганова евӗрленӗ), Николай Басков (Диана Кириллова), Ирина Аллегрова (Екатерина Федотова), Григорий Лепс (Анастасия Барская) хӑпарнӑ. Елена Пыркина Витас пек юрланӑ, Лидия Скворцова — Надежда Кадышева пек. Тепӗр тесен пурне те асӑнса пӗтереймӗн. Вырӑнтисем концерт пурне те килӗшнине ӗнентереҫҫӗ.
Сӑнсем (24)
Ҫурхи кун ҫулталӑк тӑрантарать тетпӗр те, кӗрхи кун та питӗ яваплӑ. Хальхи вӑхӑтра хуҫалӑхсенче тӗш тырӑ вырассипе ҫине тӑраҫҫӗ.
Паянхи куна илсен, Елчӗк районӗнчи хресченсем пӗрчӗллӗ тата пӑрҫа йышши культурӑсене ҫурри ытла ҫулса илме ӗлкӗрнӗ. Сӑмах май каласан, ытти районпа танлаштарсан вырма лаптӑкӗ вӗсен — пуринчен пысӑкки, 20,6 пине яхӑн.
Тӗш тырӑна ҫулса илессипе ҫавӑн пекех Шӑмӑршӑ, Ҫӗмӗрле, Патӑрьел тата Комсомольски районӗсем малта пыраҫҫӗ. Вӗсем пурте вырмалли лаптӑкран 30 ытла проценчӗ ҫинчен ҫулса илме ӗлкӗрнӗ. Тӗшӗленӗ лаптӑк тӑрӑх пӑхсан та маларах асӑннӑ районсем малтисен ретӗнче. Хыҫалта хальлӗхе Улатӑр районӗ пырать. Ӗҫе вӑл 11,9 процент кӑна пурнӑҫланӑ.
Республикипе пӗтӗмӗшле илсен, тӗш тырӑна 75,8 пин гектар ҫинче тӗшӗленӗ, ку вӑл 27,3 процент тенине пӗлтерет.
Оперативлӑ кӑтартусем тӑрӑх пӑхсан, тухӑҫ гектар пуҫне вӑтамран 20,4 центнера ларать.
Елчӗк районӗнчи Кӗҫӗн Таяпа ял администрацийӗн чи пысӑк та ҫутӑ кӗтесне вулавӑш валли уйӑрни пирки пӗлтерет «Чӑваш хӗрарӑмӗ» хаҫат. «Юмах тӗнчинче», «Ӗмӗр манми ҫӗнтерӳ», «Юратнӑ енӗм, Елчӗк ен», «Шупашкарӑм, савнӑ Шупашкар» чӑвашла ҫырнӑ стендсен ячӗсем вулавӑша пуянлӑх сӗмӗ кӗртсе алӑк уратинченех хӑйсем патне туртаҫҫӗ иккен унта. «Чӑвашла кунта, йӑлтах чӑвашла Елчӗк тӑрӑхӗнче. Тӑван чӗлхене хисеплеҫҫӗ, юратаҫҫӗ», — пӗтӗмлетнӗ вӑл тӑрӑхра пулнӑ хаҫатҫӑ. Пӗр кӗтесе вырнаҫтарнӑ тӗрлӗ халӑх тумӗллӗ пуканесенчен куҫа илме ҫук-мӗн. Вӑййа тухмалли аркӑллӑ кӗпе тӑхӑннӑ, умне шурӑ саппун ҫакнӑ чӑваш хӗрӗ те, пуян ҫи-пуҫлӑ чикан майри те пур кунта. Хӗрачасем ҫитӗннӗ май выляма пӑрахнӑ кивӗ пуканесене чун кӗртекенӗсем — вулакансем. Вӗсем «Ӑстапи» кружока ҫӳреҫҫӗ. Пушӑ вӑхӑт тупса тӗрлеҫҫӗ те, ҫыхаҫҫӗ те. Ӑна Светлана Агеева библиотекарь ертсе пырать. Йӗри-тавра — ешерекен хитре чечексем, чӑваш тӗррисем иккен...
«Ӑҫта мӗнле пулӗ, пирӗн ҫуллахи вӑхӑтра та вулакансем пур. Ачасем библиотекӑран тухма пӗлмеҫҫӗ. Хуларан асламӑшӗ, кукамӑшӗ патне канма килнисем ҫӑвӗпех кӗнеке йӑтаҫҫӗ.
1958 ҫулта ҫуралнӑ Борис Яковлев Елчӗк районӗнчи Энтри Таяпа ялӗнче пурӑнать. Вӑл чӑн-чӑн Кулибин тесен те йӑнӑш мар-тӑр. Унӑн чун киленӗҫӗ — ӗҫлемен кивӗ техникӑна пуҫтарса ҫенни ӑсталасси.
Вӑл ав мини-трактор пуҫтарнӑ. Ӑна ыттисенчен уйрӑмах палӑртмалла. Ҫак техника ӑна хуҫалӑхӗнче питӗ пулӑшать. Борис Яковлев ҫуркуннесерен унпа ҫӗр сухалать, акать, кӗрекунне ҫӗрулми кӑларать.
Борис Яковлев каласа кӑтартнӑ тӑрӑх, унӑн ывӑлӗсемпе пӗчӗк мӑнукӗсем те алӑпа пуҫтарнӑ тракторпа кӑсӑкланаҫҫӗ.
Елчӗкре ҫарпа тинӗс флочӗн кунӗ умӗн Елчӗк районӗнчи моряксене халалланӑ палӑк уҫнӑ. Ӑна Елчӗк районӗнчи моряк ветерансен канашӗ пуҫарнипе тунӑ.
Палӑк плити ҫине ҫапла ҫырса хунӑ: «Морякам Яльчикского района за веру и правду, мужество и стойкость на боевой службе Отечеству. Сывӑ пултӑр Тинӗс-Ҫар флочӗ».
«Ӑна ентеш моряксем ҫар тивӗҫне пурнӑҫланӑ караппа пӗр пек тунӑ. Эпир пӗтӗм архивра шырарӑмӑр, кашни хӑйӗн карапне аса илчӗ. Унтан ҫарта моряк пулнӑ ентешсем канмалли кунсенче те, каҫхине те ӗҫлерӗҫ. Пурте пӗрле палӑк архитектурипе ӗҫлерӗмӗр, пӗрле ҫывӑхри лаптӑка хӑтлӑх кеӗтрӗмӗр», — тенӗ палӑка тӑвӑкансенчен пӗри Леонид Князев.
Моряксене халалланӑ палӑка елчӗксем «Елчӗк» крейсер» ят панӑ.
Республикӑри районсенче, ялсенче тухтӑрсем ҫитменни темиҫе ҫул каялла питӗ ҫивӗч ыйтуччӗ. 2011 ҫулта «Земство тухтӑрӗ» программа ӗҫлеме пуҫласан лару-тӑру лайӑх енне улшӑнма тытӑнчӗ. Унтанпа ҫулсерен ҫамрӑк тухтӑрсем, 35 ҫула ҫитменнисем, районсенчи, ялсенчи пульницӑсене ӗҫлеме каяҫҫӗ.
Кӑҫал ав ҫулталӑк пуҫланнӑранпа Чӑваш Енре 7 ҫамрӑк тухтӑр миллионер пулса тӑнӑ. Вӗсем халӗ районсенчи пульницӑсенче ӗҫлеҫҫӗ. Вӗсен йышӗнче — 2 стоматолог, 2 терапевт, фтизиатр тата ортопед травматолог. Ҫамрӑк ҫав тухтӑрсем Шупашкар, Елчӗк, Красноармейски, Канаш районӗсенче ӗҫлеҫҫӗ.
Сӑмах май, программа ӗҫлеме пуҫланӑранпа Чӑваш Енре 193 ҫамрӑк специалист 1 миллион тенкӗ илнӗ.
Кӑҫалхи кӑрлачӑн 1-мӗшӗ тӗлне Чӑваш Енри халӑх йышӗ 1 миллион та 240 пин ҫынпа танлашнӑ. Ку вӑл 2011 ҫулхинчен 10 пин те 534 ҫын, е 0,8 процент, чакнине пӗлтерет.
Ялта пурӑнакансен шучӗ ҫулталӑкра 6 пин ҫын (1,2 процент) сахалланнӑ, хуларисен 2,6 пин (0,3 процент) нумайланнӑ. Халӑхӑн йышӗнче хула ҫыннисем 60,2 процент йышӑнаҫҫӗ, ялтисем — 39,8 процент.
Юлашки вӑхӑтра ачасем ҫураласси йышланнӑ. 2013 ҫулта 2011-мӗшӗнчинчен 1 186 пепке ытларах кун ҫути курнӑ: пӗлтӗр 17 пин 351 ача ҫуралнӑ. Ҫураласлӑх коэффициенчӗ 8,5 процент хушӑннӑ. Ялта хуларинчен яланхиллех нумайрах ҫуратаҫҫӗ.
Пӗлтӗр халӑх шучӗ Шӑмӑршӑ, Елчӗк, Улатӑр, Етӗрне, Патӑрьел, Ҫӗмӗрле районӗсенче уйрӑмах чакнӑ. Вӗсенче йыш 3 процентран пуҫласа 2,2 процент таран катӑлнӑ. Шупашкар, Канаш, Ҫӗнӗ Шупашкар хулисемпе Шупашкар районӗнче халӑх шучӗ йышланнӑ.
Ӗҫлеме пултарайманнисем яллӑ вырӑнта хуларинчен 1,3 процент нумайрах.
Утӑ уйӑхӗн 19-мӗшӗнче Вӑрнар районӗнчи Шуркасси ялӗнче Евгенийпе Ирина туй кӗрлеттернӗ. Уяв хӑйне евӗр иртнӗ. Туйра чӑвашсен йӑли-йӗркине тӗпе хунӑ.
Шуркассине ҫав кун Елчӗк районӗнчи «Алмантай» фольклор ушкӑнӗ килнӗ, туй хӑнисене «Эй, туй килет, туй килет!» программӑпа паллаштарнӑ. Унпа килӗшӳллӗн, анатри чӑвашсен туй юррисене шӑрантарнӑ. Куракансем «Алмантай» ушкӑна питӗ ӑшшӑн йышӑннӑ. Хӑшӗ-пӗри чӑвашсен ӗлӗкхи туй йӑли-йӗркипе пӗрремӗш хут паллашнӑ.
Халӑх «Алмантай» ушкӑнӑн хушпӑвӗсене, тухйисене, тевечӗсене, ӗлӗкхи ҫи-пуҫне кӑсӑклансах сӑнанӑ. Ҫамрӑк мӑшӑр кунашкал туйпа питӗ кӑмӑллӑ юлнӑ.
Сӑнсем (4)
+0.3 °C